Dwór Kossaków w Górkach Wielkich

   Do dworu w Górkach Wielkich trafiliśmy trochę przypadkiem, właściwie to dowiedziałam się o nim planując naszą zeszłoroczną wyprawę do Cieszyna. Jak przed każdą podróżą, sprawdzałam co ciekawego jest do zwiedzenia po drodze ( nie lubię pustych przebiegów) oraz jakie Znaczki Turystyczne będzie można upolować i tak oto trafiliśmy do Centrum Kultury i Sztuki “Dwór Kossaków”

   Uciekający ze wschodnich kresów przed Rewolucją Bolszewicką, Anna i Tadeusz Kossakowie najpierw dzierżawili a potem, wygrywając przetarg, stali się właścicielami późnobarokowego dworu w Górkach Wielkich.
Już wtedy był to budynek z historią, wybudowany w 1734 r. dzięki Helenie Marklowskiej – żonie byłego włodarza Górek Hieronima Marklowskiego. Dwór wraz z całym majątkiem przeszedł w 1802 r. w ręce syna króla Polski Augusta III Sasa – księcia Alberta Sasko-Cieszyńskiego. Niestety książę zmarł bezpotomnie a jego majątek przeszedł w ręce arcyksiącia Karola Habsburga ( tak tak, tego samego który przeprowadzał remonty na Cieszyńskim Wzgórzu Zamkowym, tu macie link ), przez co niegdyś tętniący życiem majątek w Górkach stał się spichlerzem Komory Cieszyńskiej. 

   Po upadku monarchii austriackiej, majątek przeszedł na własność Skarbu Państwa, od którego w 1922 r. dwór w Górkach wielkich wraz z całym przylegającym majątkiem, wydzierżawili Kossakowie.

   W 1923 r. do Górek Wielkich przyjeżdża córka Anny i Tadeusza, będąca już wdową, pisarka Zofia Kossak wraz ze swoimi synami – Julkiem i Tadziem. Dwór na nowo tętni życiem, goszczą w nim takie osobistości jak Maria Dąbrowska, Jan Parandowski, Jan Sztaudynger czy Melchior Wańkowicz [nono sami celebryci przedwojennej Polski:), jak te nazwiska wam nic nie mówią to znaczy, że dawno mieliście j. polski albo spaliście na lekcjach – Tomek]. Rodzinę odwiedza brat bliźniak Tadeusza Kossaka, znany malarz Wojciech wraz ze swoimi dziećmi: Marią, Magdaleną i Jerzym. Bywa tu również kuzynka Zofii, Jadwiga Unrug z mężem Stanisławem Ignacym Witkiewiczem.

   W 1925 r., Zofia poślubia oficera Wojska Polskiego i historyka – Zygmunta Szatkowskiego. W następnym roku rodzi się pierwszy syn pary – Witold, jednak szczęście rodziny nie trwa długo gdyż w tym samym roku, na zapalenie opon mózgowych umiera 10-cio letni Julek. Został pochowany na góreckim cmentarzu, podobnie jak zmarły w 1935 r. ojciec pisarki, major Tadeusz Kossak. W 1928 roku przyszła na świat jedyna córka Zofii – Anna, autorka książki „Był dom. Wspomnienia”, w której opisała dzieje swojej rodziny na tle skomplikowanej historii Polski.

   Myślę, że warto w tym miejscu wspomnieć, że to właśnie w Górkach Wielkich powstały wybitne działa Zofii Kossak, takie jak “Krzyżowcy” (1936), “Król Trędowaty” (1937), czy “Bez oręża” (1937).

  Nie będę w tym poście skupiać się na historii rodziny podczas II WŚ, nadmienię jedynie, że opuścili Górki Wielkie w 1939 r., po napaści hitlerowskich Niemiec na Polskę. Podczas okupacji, w dworku  prawdopodobnie urządzono   szkołę gospodarstwa wiejskiego, a budynek spłonął dopiero 6 lub 8 maja 1945 r.

   Zofia wraz z mężem wróciła do Górek  dopiero w 1957 r., po powrocie z przymusowej emigracji  i zamieszkali w ocalałym domku ogrodnika, gdzie obecnie mieści się Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej. Do końca swych dni nie porzuciła nadziei na odbudowę rodzinnego domu, który coraz bardziej popadał w ruinę. Dzięki staraniom męża pisarki – Zygmunta Szatkowskiego,  w 1968 r. wpisano budynek do rejestru zabytków, podkreślając jednocześnie, że obiekt ten ma spore znacznie dla historii i charakterystyki regionu.

Zofia Kossak-Szatkowska zmarła w Bielsku-Białej 9 kwietnia 1968 r. a została pochowana na góreckim cmentarzu, obok swojego ojca i syna Julka.

   W 1998 r. z inicjatywy spadkobierców pisarki, zaczęto prace mające na celu uratować cenny zabytek. Dzięki Fundacji im. Zofii Kossak oraz dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na przeprowadzenie prac remontowo-konserwatorskich udało się zabezpieczyć ruiny przed dalszymi zniszczeniami. Natomiast dzięki dofinansowaniu z funduszy unijnych udało się na nowo ożywić dwór, w którym od 2010 r. działa Centrum Kultury i Sztuki “Dwór Kossaków”.

   Podczas naszej wizyty niestety nie udało nam się zwiedzić Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej, (byliśmy tam w Boże Ciało, i instytucja była zamknięta), ale jak najbardziej mogliśmy  zobaczyć CKiS “Dwór Kossaków”. Na piętrze budynku są rozmieszczone tablice informacyjne, poświęcone życiu i twórczości pisarki oraz fotografie rodzinne. Smaczku dodaje fakt, że choć początkowo nieświadomi tego faktu [No tak Ania robi zdjęcia, a ja robię rozpoznanie sytuacyjne, a co wywiad musi być:) – Tomek], mieliśmy przyjemność rozmawiać z wnuczką pisarki, prawdopodobnie córką Witolda Szatkowskiego – najmłodszego syna Zofii. 

Opracowanie:
– http://zofiakossak.bbzhr.pl/biografia/
  – http://dworkossakow.pl
– https://turysta.brenna.org.pl/pl/dwor-kossakow 
– https://slaskie.travel/pl-PL/Poi/Pokaz/15784/1840/centrum-kultury-i-sztuki-dwor-kossakow-w-gorkach-w

Zdjęcia:
Ania 🙂
 – http://dworkossakow.pl